Difuzni B krupnoćelijski non Hodgkin limfom - istine i zablude

Asist. dr sci. med Danijela Mandić

Limfomi  su tumori koji su porijekla ćelija pod nazivom limfociti, a koji imaju veoma značajnu ulogu odbrane organizma od infekcija. Limfocita najviše ima u limfnim čvorovima i slezeni, ali i u drugim organima poput  krajnika, koštane srži, želudcu, crijevima, koži. Zapravo, limfocita ima svugdje u organizmu. Limfomi nisu definisani mjestom u kome nastaju, već porijeklom ćelije od koje nastaju, tako da mogu nastati u bilo kojem organu.

Za razliku od tumora u onkologiji, odnosno solidnih tumora, koji mogu biti benigni i maligni, u hematologiji ne postoji takva podjela. U jednom istraživanju o opštoj informisanosti pacijenata sa limfomom, oko 66% pacijenata nije znalo da je limfom maligna bolest. Naravno, važno je upoznati pacijenta da je limfom zapravo zloćudna bolest, jer kada se nekom dijagnostikuje ovaj tip oboljenja, a nema viziju o kakvom oboljenju se radi, onda i očekivanja mogu da budu velika. Limfomi su isključivo maligne bolesti, hroničnog karaktera!

Limfom je nekada bio rijetko oboljenje, a danas se nalazi na 5. mjestu najučestalijih maligniteta. Po podacima Svjetske zdravstvene organizacije preko 1 milion ljudi živi sa limfomom, a 400 dnevno umire od njega.

Kako je napredovala nauka tako je napredovala i dijagnostika limfoma. Postoji veliki broj limfoma a 4/5 svih limfoma čini non-Hodgkin limfom. Ova grupa limfoma po malignosti se djele na indolentne limfome, koji su takođe poznati i kao limfomi niskog stepena malignosti jer imaju tendenciju da rastu sporije i da u početnim fazama stvaraju manje izražene simptome; i agresivne limfome, poznatije kao limfomi srednjeg i visokog stepena malignosti, koji imaju tendenciju da se brzo šire i rastu uzrokujući ozbiljne simptome.

Difuzni B krupnoćelijski limfom (DLBCL)  je najučestaliji agresivni limfom i čini 25-30% svih non-Hodgkin limfoma. Učestalost pojavljivanja DLBCL u Evropi je 3,81 na 100.000 stanovnika, a epidemiološki podaci ukazuju da se bolest češće javlja kod muškaraca.

Dijagnoza DLBCL se postavlja biopsijom limfnog čvora ili drugog tkiva. Patolog je ključna osoba koja nakon uvida u bioptirano tkivo i dodatne testove (imunohistohemija, genetske analize) postavlja dijagnozu.

Stepen proširenosti bolesti se procjenjuje CT-om (odnosno PET-CT-om) i biopsijom kosti, prema modifikovanoj AnnArbor klasifikaciji po kojoj se prvi stadijum smatra lokalizovanom bolešću, a ostali stadijumi (II, III i IV) proširenom bolešću.

Istraživanja su pokazala da stres ne može da dovedo do pojave limfoma ali ni da ga pogorša. Uzrok nastanka DLBCL je u najvećem broju slučajeva nepoznata, mada može postojati genetska predispozicija za pojavu hematoloških maligniteta u pojedinim porodicama. Ovaj tip limfoma se može javiti kao de novo ili kao sekundarni limfom kada nastaje kao posljedica transformacije limfoma nižeg stepena malignost. DLBCL je mnogo češći kod pacijenata sa istorijom autoimunih oboljenja, sa imunodeficijencijama, HIV infekcija, hepatitis C, Helicobacter pyolri. Mogući spoljni faktori koji se povezuju sa pojavom DLBCL su i: pušenje, gojaznost, izloženost pesticidima i hemikalijama.

Bolest se klinički manifestuje kao brzorastuća tumorska masa lokalizovana u limfnim čvorovima, a kod 40% pacijenata bolest je lokalizovana u drugim organima poput: centralnog nervnog sistema, pluća, gastrointestinalnog trakta, genitourinarnog trakta, kosti, štitne žlijezde, kože, jetre ili dojke, i manifestuje se simptomima kompresije tumorske mase na organ ili okolne strukture. Karakteristično je da jedna trećina pacijenata u momentu dijagnostikovanja oboljenja ima tzv. B simptome (povišenu tjelesnu temperaturu, noćno preznojavanje i gubitak u tjelesnoj težini), a 15% pacijenata ima zahvaćenu koštanu srž, usljed čega se javljaju citopenije.

Iako se radi o agresivnoj formi limfoma, oni su zapravo izlječivi. Veoma je bitno pravovremeno prepoznavanje, dijagnostikovanje i početak liječenja ovog tipa limfoma, jer ukoliko se izgubi zlatni period za liječenje ovog limfoma, bolest može napredovati i postati rezistentna za liječenje.

Liječenje pacijenata sa difuznim B krupnoćelijskim limfomom se provodi u skladu sa važećim svjetskim preporukama i vodičima za liječenje ovog tipa bolesti, a koji su urađeni u skladu sa nivoima dokaza, nakon provedenih kliničkih istraživanja i meta analiza.

Postoje standardne i inovativne terapije. Sve standardne terapije koje su na listama lijekova odobrenih od strane Fondova zdravstvenog osiguranja se primjenjuju u našoj zemlji i dostupne su pacijentima. Inovativne terapije ponekada nisu odmah dostupne, odnosno ne nalaze se na listama lijekova FZO, ali mogu biti dostupne kroz različite kliničke studije ili preko određenih članova Zakona te se vrši posebna nabavka ili interventni uvoz.

U posljednjih dvadeset godina farmakoterapija limfoma je doživjela ekspanziju u svom razvoju. Jedno od najzačajnijih dostignuća je otkriće i uvođenje monoklonskog antitjela (anti CD20) prve, a potom i druge generacije u terapijske modalitete za liječenje DLBCL i drugih limfoma. Monoklonska antitjela su zapravo kompleksne molekule koje prepoznaju specifična mjesta na limfomskim ćelijama i vežu se za njih, djelujući direktno na tumorsku ćeliju ili indirektno, djelujući na okolinu tumorske ćelije ili na imunološki sistem.

Postoji veliki broj lijekova koji se u ovom momentu ispituju u okviru kliničkih ispitivanja različitih faza, i koji predstavljaju nadu upravo za pacijente sa rezistentnom bolešću. U idealnom slučaju prilagođeni, personalizovani tretmani će biti dostupni u bliskoj budućnosti za liječenje pacijenta sa difuznim B krupnoćelijskim limfomom.

M-BA-00000777